Rob en Sandra hebben een samengesteld gezin met vier kinderen, waarvan twee in de puberteit. Een alledaags probleem, zoals dochter Robin (16) die haar was altijd naast de wasmand flikkert, ontaardt steevast in een grote ruzie tussen Rob en Sandra (en tussen Rob en Robin).
Rob reageert op Robin’s gedrag, wat Sandra vaak probeert te voorkomen. Maar in plaats van elkaar te ondersteunen, verwijten ze elkaar dat de situatie blijft escaleren. Rob vindt Sandra niet consequent genoeg, terwijl Sandra Rob verwijt dat hij te fel reageert. Elk gesprek eindigt in frustratie, waarbij ook andere kinderen en problemen worden aangehaald. Het voelt ook alsof ze in cirkels blijven draaien.
Herkenbaar? Je bent niet de enige.
Wat gaat er mis in de communicatie?
Wat Rob en Sandra ervaren, is een veelvoorkomend probleem bij stiefgezinnen. Communicatie verloopt niet alleen stroef; vaak richt de frustratie zich op elkaar, terwijl jullie juist samen een oplossing willen vinden. Vanuit verschillende communicatietheorieën kunnen we benoemen wat er misgaat en hoe het anders kan.
Rollenconflict en projectie
(Gebaseerd op de theorie van Virginia Satir)
In stiefgezinnen hebben ouders en stiefouders verschillende rollen. Sandra voelt zich als biologische moeder verantwoordelijk voor Robin, terwijl Rob als stiefvader zijn plek probeert te vinden. Dit leidt al snel tot conflicten: Rob voelt zich buitengesloten, terwijl Sandra het gevoel heeft dat haar aanpak steeds onder vuur ligt. Het resultaat? In plaats van samen te werken, wijzen ze elkaar aan als oorzaak van het probleem.
Oplossing:
Zie elkaar niet als tegenstanders, maar als partners. Herinner jezelf eraan dat jullie hetzelfde doel hebben: rust en harmonie in het gezin. Dit begint met het uitspreken van jullie behoeften zonder verwijten (bijvoorbeeld: “Ik zou graag willen dat we dit samen aanpakken”).
Escalerende patronen
(Gebaseerd op Paul Watzlawick)
Wanneer een discussie escaleert, zoals bij Rob en Sandra, gaat het al snel niet meer over de inhoud (de was), maar over de relatie. Rob voelt zich niet gesteund door Sandra. Sandra voelt zich bekritiseerd door Rob. Deze spanning zorgt ervoor dat ze telkens in dezelfde vicieuze cirkel landen.
Oplossing:
herken het patroon en stap eruit. Probeer bij een conflict zelfs een stap terug te nemen en te benoemen wat er echt speelt. Bijvoorbeeld: “We maken ruzie over de was, maar ik denk dat het eigenlijk gaat over hoe we samenwerken. Hoe kunnen we dit anders doen?”
Gebrek aan empathische communicatie
(Gebaseerd op Marshall Rosenberg)
In situaties waarin emoties hoog oplopen, is het verleidelijk om elkaar te bekritiseren: “Jij bent te fel!” van “Jij bent niet consequent!” Dit soort opmerkingen maken de andere defensief en belemmeren echte oplossingen.
Oplossing:
Maak ruimte voor empathie. In plaats van kritiek kun je gevoelens en gevoelens uitspreken zonder oordeel. Bijvoorbeeld:
• Feiten: “Robin legt haar was vaak naast de wasmand.”
• Gevoelens: “Dat frustreert mij, het zorgt voor extra rommel zorgt. En we hebben al rommel genoeg met zes mensen”
• Behoefte: “Ik zou graag willen dat ze verantwoordelijkheid leert nemen.”
• Oplossing: “Hoe denk jij dat we haar kunnen helpen?”
Focus op wat wel werkt
(Gebaseerd op Thomas Gordon)
Een veelgemaakte fout is dat elk conflict breder wordt getrokken. In het geval van Rob en Sandra wordt een gesprek over Robin vaak een discussie over alle kinderen of zelfs over elkaars tekortkomingen als ouder. Dit maakt het probleem onoverzichtelijk en vergroot de spanning.
Oplossing:
Blijf bij de kern. Als het gesprek over Robin gaat, houd het dan daarbij. Stel samen concrete regels en afspraken op, bijvoorbeeld: “We spreken af dat Robin zelf haar was opruimt. Als dat niet gebeurt, bespreken we het met haar, zonder klachten naar elkaar.”
Samenvatting: Hoe kom je uit de cirkel?
1. Herken het patroon: Besef dat jullie niet tegen elkaar, maar naast elkaar staan.
2. Communiceer zonder oordeel: Spreek je gevoelens en waarden uit op een respectvolle manier.
3. Houd het klein: Focus op het specifieke probleem, zonder dat er andere problemen bij te halen.
4. Werk als team: Maak samen afspraken en laat zien dat jullie één front vormen.
Wat kun je nu doen?
De sleutel ligt in ingrediënten en oefening. Je hoeft niet meteen perfect te communiceren, maar kleine stappen maken al een groot verschil. Stel jezelf bij het volgende conflict deze vragen:
• Gaat dit nog over het oorspronkelijke probleem?
• Luister ik echt naar wat de ander nodig heeft?
• Hoe kan ik samenwerken in plaats van tegenover mijn partner te staan?
Als je merkt dat jullie steeds in dezelfde patronen blijven hangen, kan professionele begeleiding voor samengestelde gezinnen helpen. Het kan een wereld van verschil maken om samen te leren communiceren op een manier die verbindt in plaats van verdeeld.’
Wil je mijn mini training Geweldloze communicatie gratis ontvangen, reageer onder dit blog met ‘communicatie’
Marieke
Stiefexpert
Communicatie